Het oudste pakhuis van Amsterdam
+ 6 verrassende plekken die je moet zien in de Nieuwmarktbuurt.
Hier heb je nog steeds het ‘ons kent ons’ gevoel. Het is niet gek als je iemand met een leeg bord over straat ziet lopen, en even later ziet terugkomen met datzelfde bord vol dampende hachée - de daghap van Café Beeren. Wie er vandaan komt, blijft het liefste in deze buurt. Waarom zou je ook weggaan? Binnen tien minuten lopen sta je op de Zeedijk, het Waterlooplein en kan je tot rust komen aan de Oude Schans. En als je dan tóch een keer de stad uit moet, loop je zo naar Centraal en zit je in de trein.
Hebben we het over Amsterdamse sferen, dan hebben we het over de buurt achter de Nieuwmarkt, de Lastagebuurt. Ooit lag dit gebied buiten de stadsgrens op aangeslibd land. Hier vestigden zich scheepstimmerwerven, pakhuizen en lijnbanen (waar touw werd gemaakt). Hier staan de voordeuren nog open, liggen katten te zonnen en kan er gewoon nog op straat worden gevoetbald. Er liggen weliswaar grachten, maar dan zonder de winkels, volle koffietenten en toeristen. Het voelt hier als een dorp.
Wist je dat Amsterdam’s oudste pakhuis hier staat? Ik ontdekte het tijdens mijn ommetje voor deze nieuwsbrief. Net als waarom er zoveel nieuwbouw in dit oude stukje stad te vinden is, en 12 buitengewoon mooie lofts in een voormalige tandwielenfabriek.
1. Funky lantaarnpalen
De Nieuwmarkt kennen we allemaal. Een ratjetoe aan horeca, winkels en huizen. Van café tot vishandel, van studentenhuis tot bejaardentehuis en alles daartussenin. Het is druk. Op de stoep staan politieauto’s geparkeerd, er raast een boze Italiaan met een wit schort in stevige pas aan mij voorbij en achter me schreeuwt een meeuw naar een toerist. Kortom: de Nieuwmarkt.
"Wij willen niet dat alles bij elkaar past, zeker niet in een stad. Hier bepaalt het leven de kleur. Reclames, auto's. Als die mogen opvallen, waarom moet straatmeubilair dan een schutkleur hebben?"
Bij deze uitspraak van kunstenaar Schabracq en architect Postma kan ik me dan ook helemaal aansluiten. Samen vormden zij studio SPECTRA en ontwierpen ze de monumentale lantaarnpalen op de Nieuwmarkt, het Rokin en het Damrak. Dienst Ruimtelijke Ordening, die de opdrachten voor het straatmeubilair uitzette, was blijkbaar niet bang voor een beetje eigenzinnigheid. En terecht. Enkel klassieke Amsterdamse huizen zijn niet representatief voor alles wat zich op de Nieuwmarkt afspeelt. Ze mochten los. Het resultaat? Kijk maar eens omhoog als je op de Nieuwmarkt staat.
2. Wie heeft al die nieuwbouw hier neergezet?
Wil je een metrolijn aanleggen dwars door een middeleeuwse stad, dan kun je problemen verwachten. Helemaal als er in de jaren 70 nog geen ondergrondse boortechniek bestaat. Dat betekende dat alle huizen op de plek van de metro gesloopt moesten worden om een enorm open gat te kunnen graven (soms wel 30 meter breed). Later kon het gat wel weer worden gedicht, maar de oude huizen kregen we natuurlijk niet meer terug.
Niet alleen huizen verdwenen, ook grachten werden gedempt om plaats te maken. Ga in gedachten eens langs de route van de metro: van de Wibautstraat naar de Jodenbreestraat, richting de Nieuwmarkt en door naar Centraal. Overal langs deze lijn staat nieuwbouw. Dit enorme plan ging natuurlijk niet zonder slag of stoot. Aktiegroep Nieuwmarkt werd opgericht om zich tegen de plannen te verzetten, en dat ging er hard aan toe. De jaren voorafgaand aan de sloop gingen dan ook de boeken in als de slag om de Nieuwmarkt. In 1975 werd zelfs een (mislukte) bomaanslag gepleegd op